Leszek Zakrzewski
Ulice w naszej parafii i ich patroni. Cz. 68
Ulica Stanisława Szczepanowskiego
Po wybudowaniu warsztatów kolejowych, na ich tyłach poprowadzono dojazd. Od traktu na Krynicę, odchodził w kierunku zakładu i kończył się w jego połowie. Nieco dalej, przy ulicy Bielowickiej wybudowano drewniane baraki wojskowe, mieszczące magazyny, po I wojnie nazwane Koszarami Konfederacji Barskiej, które po przedłużeniu ulicy znalazły się bezpośrednio przy niej. Rozbudowa Warsztatów w roku 1905 spowodowała konieczność korekty przebiegu ulicy, i tak ulica wiodąca najpierw prostym odcinkiem, teraz dwoma zakrętami omijała nowo wybudowaną część zakładu, po czym łagodnym prawym zakrętem dochodziła do skrzyżowania z ulicami Bielowicką i Nowy Świat. W okresie międzywojennym otrzymała nazwę Stanisława Szczepanowskiego. Tuż przed wojną, przy ulicy znajdowało się 8 budynków prywatnych – 4 z nich po jednej stronie odcinka bezpośrednio przylegającego do ulicy Nawojowskiej (domy nr 5-11) i 4 na końcowym odcinku już za skrzyżowaniem z ulicą Wyspiańskiego. Powstały jeszcze przed I wojną światową. Po wprowadzeniu administracji okupacyjnej, zniemczono nazwę ulicy na Szczepanowskistrasse, po czym w 1942 r. zmieniono na Südring (Południowa). Tymczasem Niemcy, którzy przeprowadzili rozbudowę zakładu w kierunku południowym, wysiedlili mieszkańców domów stojących od strony ulicy Nawojowskiej, zlikwidowali ten fragment ulicy i włączyli teren do Warsztatów, stawiając tam halę naprawczą. Początkowy odcinek ulicy „wyprostowano” i poprowadzono w nowym miejscu. Wzdłuż ulicy postawiono mur z cegły z wieżami wartowniczymi – jednopiętrowa wieża nr 4 stoi do dziś w narożniku muru przy ulicy Nawojowskiej, dwupiętrowa wieża nr 2, znajdująca się bliżej obecnej ulicy Wyspiańskiego, została rozebrana w latach 70. XX w. Podobny los spotkał wieżę nr 3. Przy dokonywaniu powojennego poszerzenia terenu warsztatów, ulica znalazła się wewnątrz zakładu, jedyny pozostający poza jego obrębem odcinek, wiodący od ulicy do bramy, powrócił do nazwy Szczepanowskiego.
Obecnie ulica o dł. 130 m bierze swój początek, odchodząc pod kątem prostym na zachód, od ulicy Nawojowskiej i kończy się przed bramą wjazdową do zakładów NEWAG. Przez teren zakładu biegnie w linii ulicy droga wewnątrzzakładowa, zwana także dawniej „Stenderówką” od nazwiska długoletniego dyrektora ZNTK Władysława Stendery. Przy ulicy nie ma domów z adresem. Od strony Szczepanowskiego znajduje się główne wejście do budynku pod adresem Borelowskiego 11, gdzie mieści się siedziba PHU „Atut” – Ośrodka Szkolenia Kierowców, prowadzącego m.in. kursy prawa jazdy, szkolenia operatorów suwnic, żurawi, wózków widłowych, szkolenia dla firm transportowych, kursy obsługi stacji paliw, kursy i warsztaty dla instruktorów nauki jazdy.
Ulicy patronuje Stanisław Szczepanowski.
Stanisław Antoni Szczepanowski urodził się 12 XII 1846 r. w Kościanie, jako syn Jana Władysława, zubożałego ziemianina (absolwenta prawa na UJ) i Wandy z Poplińskich. Miał trzy siostry – Teofilę (Smoluchowską, matkę fizyka Mariana Smoluchowskiego), Benignę i Marię. W 1857 ukończył gimnazjum w Chełmie, a w 1862 r. szkołę realną we Wiedniu. W latach 1862-1864 wraz z ojcem znalazł posadę przy budowie kolei w Oraviczy w Banacie (ob. Rumunia). W latach 1864-1867 studiował na wydziale ogólnotechnicznym Politechniki Wiedeńskiej, w latach 1867-1869 studiował chemię i ekonomię w École Centrale des Arts et Manufactures w Paryżu, po czym w latach 1869-1871 technologię chemiczną i ekonomię w Londynie, uzyskując tam dyplom inżynierski. Pozostał w Londynie, gdzie pracował w prywatnym laboratorium analitycznym, po czym w latach 1870-1879 zatrudnił się w wydziale przemysłu i handlu Ministerstwa dla Spraw Indii (India Office), z którego ramienia wykonywał prace w eksperymentalnej przędzalni bawełny w Manchester, następnie zapoznawał się z przędzalnictwem lnu i konopi we Włoszech. Tam też studiował w Akademii Mleczarskiej w Mediolanie. Zapoznał się także z fabrykami włókienniczymi i zakładami rolno-spożywczymi we Francji. Poznawał przemysł i mechanizmy gospodarki w Anglii, Szkocji i Walii. Zajmował się analizą systemów podatkowych wybranych krajów europejskich, ale także i np. Persji. W 1877 r. przyjął obywatelstwo angielskie, zachowując je do 1889 r. W 1878 r. proponowano mu jako ekspertowi do spraw Indii, wspólną podróż do tego kraju z brytyjskim następcą tronu (późniejszym królem Edwardem VII), jednakże odmówił i w 1879 r. powrócił się do zaboru austriackiego, gdzie włączył się w budowę przemysłu naftowego. Założył własną kopalnię nafty w Słobodzie Rungurskiej, gdzie dowiercił się do bogatych złóż ropy naftowej. Kopalnia była największą kopalnią na tym terenie, wybudował przy niej w 1880 r. pierwszą fabrykę maszyn górniczych, a w 1881 r. założył Pierwsze Towarzystwo Eksploatacji Nafty i Wosku Ziemnego w Słobodzie. Tegoż roku poślubił Helenę z Wolskich, z która miał dwóch synów i cztery córki. W 1883 r. w Peczeniżynie wybudował największą i najnowocześniejszą na tamte czasy rafinerię. Postarał się o zbudowanie lokalnego połączenia kolejowego Peczeniżyn-Kołomyja, a także rurociągu naftowego Słoboda Rungurska-Peczeniżyn. W 1886 r. wybrano go posłem do parlamentu wiedeńskiego, jednak objęciu funkcji przeszkodziło mu jego angielskie obywatelstwo. W 1887 r. utracił udziały w kopalniach i rafineriach wskutek działań nieuczciwych wspólników, nie zrezygnował jednak z działalności w tym sektorze przemysłu. W latach 1887-1889 miał niewielkie kopalnie nafty w Równem i Wietrznie w powiecie krośnieńskim, w 1889 r. założył kopalnię w Kosmaczu pow. kosowski, a w latach 1889-1894 posiadał jedną z kopalń w Siarach k. Gorlic. Wraz ze współudziałowcami posiadał dwie kopalnie w Rypnem w powicie Dolina, był także właścicielem kopalni w Synowódzku Wyżnym, w powiecie Stryj, a w 1896 r. założył kopalnię w Grąziowej powiat Stary Sambor. W 1888 r. rozbudowa kopalnię w Schodnicy pod Borysławiem, której wydobycie przekroczyło wkrótce wydajność innych kopalni w zagłębiu borysławskim. Z kopalni poprowadzono rurociąg do Maźnicy i przedłużono do Borysławia. Tę ostatnią kopalnię utracił wskutek problemów finansowych, jeszcze przed osiągnięciem w niej pełnego wydobycia. Niepowodzenie to skłoniło go do wycofania się z tej branży, odsprzedał pozostałe posiadane kopalnie. W latach 90. próbował sił przy budowie kopalni węgla w Myszynie, jednak z powodu małej ilości węgla w złożu i zadłużenia w Galicyjskiej Kasie Oszczędności, sięgającego kilku milionów koron, także i to przedsięwzięcie się nie udało. Oprócz działalności w przemyśle naftowym, dał się poznać jako działacz gospodarczy – np. w 1889 r. założył Galicyjskie Towarzystwo Akcyjne dl Przemysłu Naftowego, należał do współzałożycieli Towarzystwa Szkoły Ludowej i został posłem do Sejmu Krajowego we Lwowie. W 1888 r. wydał traktat ekonomiczno-gospodarczy Nędza Galicji w cyfrach i program energicznego rozwoju gospodarstwa krajowego, który przysporzył mu popularności. Na dodatek w kasie, prowadzonej przez Franciszka Zimę, przyjaciela Szczepanowskiego z lat londyńskich, ujawniono nadużycia. Wśród podejrzanych znalazł się również Szczepanowski i choć został w pełni oczyszczony z zarzutów, był finansowo zrujnowany. Chory na serce, wyjechał wraz z żoną do niemieckiego uzdrowiska Bad Nauheim w Hesji, gdzie zmarł 31 X 1890 r. Tam został pochowany, jednak staraniem towarzystw naftowych, jego szczątki zostały przeniesione i pochowane na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.